Het is weer zover: debat over hogere medische kosten door ongezond leven. Bijna de helft van de Nederlanders vindt dat de premie van mensen die ongezond leven omhoog moet kunnen, zo blijkt uit nieuw onderzoek van het onderzoeksinsituut Nivel en het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP).
De voorstanders van het premiestraffen schetsen standaard een beeld van de man met vadsige bierbuik, die met een sigaret in de hand voor zijn flatscreen op de bank ligt. Omdat de ongezond levende Nederlander meestal in een lagere sociale klasse verkeert, wordt ook het woord ‘steuntrekker’ er vaak nog bij gehaald.
Ongezond gedrag leidt tot ziekte, ziekte tot zorggebruik en zorggebruik tot zorgkosten. Wie ongezond leeft, mag anderen niet laten opdraaien voor de hogere zorgkosten die daarmee gepaard gaan. Je lichaam slopen met vet, rook en alcohol: prima, maar alleen voor eigen rekening.
Hogere premie
Niet alleen aan de borreltafel is dat de opinie. Ook politici en topambtenaren suggeren dat gezonder leven de zorgkosten beperken, onder wie Pia Dijkstra van D66. Veelgehoorde opinie: mensen die ongezond leven moeten een hogere ziektekostenpremie betalen.
Minister Hans Hoogervorst van volksgezondheid dacht er enkele jaren geleden net zo over: “Ik vind dat er niet zoiets bestaat als een recht op ongezond leven. Dat klinkt misschien niet erg liberaal, maar ik vind dat je het niet kunt máken om er maar op los te leven en als je vervolgens ziek wordt, te verwachten dat je ongebreideld van onze gezondheidszorg kunt gebruikmaken.”
Voorkomen
Interessant is wat rechtssocioloog Roel Pieterman van de Erasmus Universiteit signaleert: de verzorgingsstaat is, met zijn uitgebreide systemen van particuliere en publieke verzekeringen, het resultaat van een bepaalde manier van denken. Er kwam een vóórzorgcultuur. Niet het vergoeden van schade staat centraal, maar juist het voorkomen ervan.
Die ontwikkeling ging gelijk op met het ‘ontdekken’ van de epidemiologie. Het begon met link die Austin Bradford Hill en Richard Doll wisten te leggen tussen longkanker en roken, nadat ze vijftig jaar lang 40.000 artsen hadden gevolgd. Daarna is nooit meer zo’n groot relatief risico vastgesteld.
Sindsdien bezondigen steeds meer wetenschappers én niet-wetenschappers, waaronder ambtenaren, politici en journalisten, zich aan uitspraken in de categorie ‘creatief-doen-met-epidemiologie’. Velen goochelen met correlatie en causatie ten behoeve van het eigen belang. Een grootschalig onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat een normaal gewicht een 50 procent groter overlijdensrisico geeft dan overgewicht. Toch raakt dit inzicht bedolven onder een lawine van allerlei positieve gezondheidsonderzoekjes met vage correlaties, die ons eeuwige jeugd en gezondheid beloven.
De feiten vertellen namelijk iets heel anders dan de vooroordelen: gezonder leven verlaagt de ziektekosten niet. Integendeel.
Uitbanning van overgewicht
Neem bijvoorbeeld de rekensommen uit het RIVM-rapport ‘Zorgkosten van ongezond gedrag’. Daarin staat dat bij volledige uitbanning van roken de kosten van aan roken gerelateerde ziekten in Nederland dalen met 8 procent. De kosten van niet-gerelateerde ziekten nemen toe met 16 procent. Oftewel netto een stijging van 12 procent. Het RIVM schreef: “Bij uitbanning van overgewicht zullen de kosten netto met 4 procent toenemen”.
Er zijn meer onderzoeken die aantonen dat preventie en gezond leven de zorgkosten juist verhogen. Het CPB rekende dat jaren geleden ook al uit. De arts-epidemioloog Luc Bonneux kwam ook met cijfers hierover.
De reden daarvoor is even logisch als simpel: door gezond gedrag neemt de levensverwachting toe. Wie langer leeft, krijgt op hogere leeftijd chronische ziektes als dementie, reuma en kanker. We leven langer, maar niet in goede gezondheid.
Het is tijd dat we de mythe dat we gezond oud kunnen worden eens ontmaskeren. Het is een sprookje dat de samenleving zichzelf, vanuit een soort maakbaarheidsideaal, graag aanpraat. Gezond is dus niet altijd goedkoop, en ongezond niet altijd duur. Het leven is minder zwart-wit dan dat.
Dit opinieartikel werd op 3 januari 2013 gepubliceerd in Trouw (©).
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Met een grotere bijdrage steun je me nog veel meer. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.